Lange perioden van droogte kunnen leiden tot lage grondwaterstanden en de achteruitgang van onder andere natuurwaarden en een slechte landbouwoogst. Natte perioden leiden juist tot hoge grondwaterstanden, ondergelopen gebieden en kwel. Extreme weersomstandigheden vergroten de uitdagingen om te voorzien in een goede waterbalans.
Grondwaterpeil
De grondwaterstanden in Nederland hangen af van het gebied waar je bent, en variëren door het jaar. In het westen van Nederland zijn de grondwaterstanden een stuk hoger (Noord- en Zuid-Holland en grote delen van Utrecht en Friesland) dan in het oosten en zuiden van Nederland (Noord–Brabant, Limburg en de Achterhoek). Verschillende factoren hebben invloed op de hoogte van de grondwaterstanden, zoals het bodemtype, de afstand tot oppervlaktewater, de hoeveelheid regen en grondwaterwinningen.
Een goede waterbalans is van groot belang. Door klimaatverandering worden de uitdagingen steeds groter en doet extreem weer zich regelmatig voor. Zo waren de zomers van 2019, 2020 en 2022 erg droog. Droogte gaat gepaard met lage grondwaterstanden wat onder andere leidt tot achteruitgang van natuurwaarden en een slechte landbouwoogst. In onder meer het westen van Nederland leidt de verdroging tot verzilting. De andere kant van het verhaal was in het najaar van 2023 zichtbaar. Het natste jaar in 30 jaar tijd zorgde voor zeer hoge grondwaterstanden, met lokale grondwateroverlast tot gevolg (bijvoorbeeld ondergelopen gebieden en opkomende kwel). Op de hoge zandgronden zorgde de regen voor de broodnodige aanvulling van grondwater na droge perioden.
Grondwaterkwaliteit
De grondwaterkwaliteit is afhankelijk van de samenstelling van voedend water, de transportroute en -tijd van het water en de reactieve eigenschappen van de ondergrond. Het is van belang om de kwaliteit van grondwater goed in beeld te hebben. Hiertoe is bijvoorbeeld in 1979 is het Landelijke Meetnet Grondwaterkwaliteit (LMG) opgericht.
Video: Boeren controleren grondwaterkwaliteit
Als er teveel meststoffen in de grond belanden, kunnen die stoffen ook in het grondwater terechtkomen. Met behulp van een meetmethode die is ontwikkeld door Deltares kunnen boeren zelf heel gemakkelijk zien wat de kwaliteit is van het grondwater onder hun land. En of ze dus kunnen bijmesten of beter even kunnen wachten.
Gezondheid van mens en dier begint gewoon bij veilig voedsel en drinken.
Dus schoon water is dus daar een heel essentieel onderdeel van.
In mest zitten bepaalde stoffen: fosfaat, stikstof.
En uiteindelijk wordt dat omgezet in nitraat.
En als jij dus heel veel mest op je land doet, dan heb je kans dat het in het grondwater terecht komt.
Meten is weten. Daar begint volgens mij alles mee.
En er zijn steeds meer mogelijkheden.
Het is nu heel makkelijk om zo'n testje uit te voeren.
Als je de strips hebt en een mobiel heeft iedereen.
Je download de app.
Je kan heel snel een foto maken.
En je weet direct hoeveel nitraat er in het water zit.
De droom is voor mij dat we kunnen meten wat er in grondwater zit.
En dat je vervolgens die gegevens meeneemt naar de overheid.
En dat je zegt: "Jongens, hoe kunnen we ervoor zorgen dat de gewassen optimaal groeien...
...en dat we toch veilig grondwater houden".
Want volgens mij gaat dat heel goed samen.
Wat wordt er gedaan?
Het klimaat zet ons op scherp. Weerextremen tonen aan dat een omslag in ons denken vereist is. In de toekomst zullen de grondwaterstanden alleen maar meer gaan schommelen. Door bodem en water sturend te maken wil het Rijk ons voorbereiden op een grilliger klimaat.
De doelstelling van het Deltaprogramma Zoetwater is dat Nederland in 2050 weerbaar is tegen watertekorten. Daarnaast geldt voor het hoofdwatersysteem de ambitie om weerbaar te zijn tegen een droogte die eens in de 20 jaar voorkomt bij een scenario van grote klimaatverandering en sterke economische groei. Conform het NWP, de Deltabeslissing Zoetwater en de NOVI wordt bij de ruimtelijke inrichting zoveel mogelijk rekening gehouden met waterbeschikbaarheid en het grondwaterpeil.
Meer weten?
Wil je meer informatie of antwoord op vragen zoals wat je het beste kunt doen bij water in je kruipruimte of bij een hoge grondwaterstand? Neem dan eens een kijkje op onze veelgestelde vragen pagina.