Vissen zijn een belangrijk onderdeel van onze wateren. Bij een evenwichtig en gezond ecosysteem hoort een goede en gevarieerde visstand. Het is dan ook belangrijk dat de verschillende vissoorten die wij in ons land kennen een gezond leefklimaat hebben. Naast het zorgen voor een goede waterkwaliteit in rivieren, meren en sloten is ook een vrije zwemdoorgang voor veel soorten cruciaal.
Trekvissen
Veel vissoorten migreren tussen verschillende gebieden. Zo zijn er een aantal soorten, zoals de paling en de bot, die in het voorjaar vanuit de zee via rivieren naar zoete binnenwateren zwemmen. Ze verblijven dan in sloten en plassen, tot ze in het najaar terug naar zee vertrekken. Een deel van de vissen plant zich voort in zoet water, een ander deel in zee.
Migratiemogelijkheden zijn ook van belang voor poldervissen zoals de snoek en de brasem. Het is voor al deze trekvissoorten belangrijk om tijdens ieder levensstadium en seizoen over voldoende geschikt leefgebied te kunnen beschikken.
Vispassages
We hebben dammen, gemalen, sluizen en stuwen nodig om ons tegen hoog water en overstromingen te beschermen. Deze werken maken het water daarentegen wel moeilijk bereikbaar voor vissen. Ze belemmeren hen om naar andere wateren te trekken, iets wat voor veel soorten erg belangrijk is.
De afgelopen 20 jaar is er door water- en natuurbeheerders hard gewerkt om de omstandigheden voor vissen te verbeteren. De vervuiling is verminderd waardoor de waterkwaliteit is verbeterd en er zijn in het hele land vispassages aangelegd.
Vispassages zijn constructies in dammen of gemalen die deze blokkades in waterwegen toch passeerbaar maken voor de migrerende vissoorten. Ze zorgen er niet alleen voor dat er simpelweg een opening is waar de vis doorheen kan zwemmen, maar zorgen er bijvoorbeeld ook voor dat stroming wordt afgezwakt of dat de vissen het hoogteverschil kunnen overbruggen.
Ook worden de sluizen speciaal voor de vissen af en toe geopend. Sluizen langs de kust van ons land, zoals de Afsluitdijk en de Haringvlietdijk zijn als het ware de ‘voordeur’ voor de vis. Via een opening in de sluis kan een vis uit zee naar het achterland zwemmen, of andersom. Zo worden de Haringvlietsluizen af en toe op een kier gezet om verschillende trekvissen het bouwwerk te laten passeren. De palingstand is in de afgelopen 50 jaar met bijna 90 procent afgenomen: deze vissoort trekt naar Mexico om te paren en keert vervolgens weer terug naar de Nederlandse wateren. Door de sluizen zo nu en dan te openen kunnen deze trekvissen hun tocht veilig maken. Hier vind je een video over de huidige palingstand en de Haringvlietsluizen.
Ben je benieuwd naar voorbeelden van deze vispassages? Op deze interactieve kaart van Rijkswaterstaat kun je zien waar in Nederland de vissen in Nederland ongestoord hun trektochten kunnen vervolgen.
We zitten hier aan de Caspargouwse wetering. Die komt uit op het Amsterdam-Rijnkanaal.
Maar de vissen moeten van het ene water naar het andere water kunnen.
En daarom is er hier een grote vispassage gebouwd
De vis wil in de winter zijn overwinteringswater hebben, dieper.
En in het voorjaar en zomer dit water, dat half begroeid is en wat ondieper is.
Waardoor de vis kan paaien en jongen kan voortbrengen.
Stuwen, dammen, sluizen en gemalen. dat vormen de barrières.
Daar kan de vis of niet door, of ze wordt zoals het woord al zegt: "gemalen".
Waardoor je ook meemaakt dat de visstand achteruit loopt.
Daarom zijn de vispassages dus zo hard nodig.
Video: Vispassages
Sportvisser Frans Schulte ziet de visstand verbeteren in de Caspargouwsewetering nu er vispassages zijn aangelegd langs het gemaal.
Visdeurbel
Een andere handige oplossing om trekvissen tijdens de migratie te helpen is de visdeurbel, waarvan de eerste in het voorjaar van 2021 in Utrecht in gebruik is genomen. Vissen zwemmen daar ieder jaar vanaf de Vecht, via de Oudegracht en de singels, naar de Kromme Rijn. Ze zwemmen de hele stad door, op zoek naar plekken om zich voort te kunnen planten.
Soms moeten ze lang wachten bij de Weerdsluis, omdat de sluisdeuren in het voorjaar niet vaak open gaan. Daar is iets op bedacht: onder water bij de sluis hangt een camera waarvan je hier de live-beelden ieder moment van de dag kunt bekijken. Als er vissen in beeld zijn druk je op de visdeurbel om de sluiswachter een seintje te geven. Hij kan dan de sluis openen om de vissen doorgang te verlenen!
Overige maatregelen
Een goede visstand is nodig voor een gezond ecosysteem in en rond de Nederlandse wateren. Om dit te bereiken wordt er naast de vispassages en het openen van de sluizen nog veel meer gedaan.
Door menselijk ingrijpen zijn sommige waterleefgebieden veranderd of verdwenen, maar de afgelopen jaren is er door water- en natuurbeheerders hard gewerkt om de omstandigheden te verbeteren voor de vissen. Stenen oevers worden bijvoorbeeld vervangen voor natuurlijkvriendelijks oevers en er worden nevengeulen gemaakt in de uiterwaarden van rivieren. In deze geulen kunnen vissen zich goed voortplanten. Bovendien is het een geschikte plek voor jonge vissen om op te groeien, totdat ze sterk genoeg zijn om in de rivier te overleven.
Wereld Vismigratiedag
Vismigratie is niet alleen in Nederland een belangrijk onderwerp. Ook internationaal gezien is er veel aandacht voor dit thema. Zo zet de World Fish Migration Foundation zich met verschillende projecten over de hele wereld in om aandacht te vragen voor vismigratie. Een voorbeeld hiervan is de Wereld Vismigratiedag, die een keer per twee jaar plaatsvindt. De volgende editie zal in 2022 worden gepland.
Meer weten?
Neem een kijkje op de ‘Ruim baan voor vis’ pagina van Rijkswaterstaat om meer te lezen over vismigratie en het belang van een gezonde visstand. Wil je meer weten over biodiversiteit in de Nederlandse wateren en hoe dit wordt gemeten? Neem dan hier een kijkje.